Türkiye Plakası Nedir?
Tanımı ve Anlamı
Araç plakaları, günlük hayatımızda sıkça karşılaştığımız ancak belki de üzerinde çok düşünmediğimiz önemli bir tanımlama sistemidir. Bir aracın hangi şehirden olduğunu anında söyleyebilir misiniz? Ya da plakalardaki harf ve rakamların nasıl bir düzene göre verildiğini hiç merak ettiniz mi?
Türkiye’nin Plaka Kodları Sistemi
Türkiye’deki plakalar şu şekilde düzenlenir:
- İl kodu (2 rakam)
- Harf grubu
- Sıra numarası
Örnek: 06 ABC 123
- 06: İl kodu (Ankara)
- ABC: Harf grubu
- 123: Sıra numarası
Türkiye’nin 81 İl Plaka Kodları Listesi
Plaka Kodlarının İllere Göre Dağılımı
- Adana – 01
- Adıyaman – 02
- Afyon – 03
- Ağrı – 04
- Amasya – 05
- Ankara – 06
- Antalya – 07
- Artvin – 08
- Aydın – 09
- Balıkesir – 10
- Bilecik – 11
- Bingöl – 12
- Bitlis – 13
- Bolu – 14
- Burdur – 15
- Bursa – 16
- Çanakkale – 17
- Çankırı – 18
- Çorum – 19
- Denizli – 20
- Diyarbakır – 21
- Edirne – 22
- Elazığ – 23
- Erzincan – 24
- Erzurum – 25
- Eskişehir – 26
- Gaziantep – 27
- Giresun – 28
- Gümüşhane – 29
- Hakkari – 30
- Hatay – 31
- Isparta – 32
- Mersin – 33
- İstanbul – 34
- İzmir – 35
- Kars – 36
- Kastamonu – 37
- Kayseri – 38
- Kırklareli – 39
- Kırşehir – 40
- Kocaeli – 41
- Konya – 42
- Kütahya – 43
- Malatya – 44
- Manisa – 45
- Kahramanmaraş – 46
- Mardin – 47
- Muğla – 48
- Muş – 49
- Nevşehir – 50
- Niğde – 51
- Ordu – 52
- Rize – 53
- Sakarya – 54
- Samsun – 55
- Siirt – 56
- Sinop – 57
- Sivas – 58
- Tekirdağ – 59
- Tokat – 60
- Trabzon – 61
- Tunceli – 62
- Şanlıurfa – 63
- Uşak – 64
- Van – 65
- Yozgat – 66
- Zonguldak – 67
- Aksaray – 68
- Bayburt – 69
- Karaman – 70
- Kırıkkale – 71
- Batman – 72
- Şırnak – 73
- Bartın – 74
- Ardahan – 75
- Iğdır – 76
- Yalova – 77
- Karabük – 78
- Kilis – 79
- Osmaniye – 80
- Düzce – 81
Plaka Kodlarının Tarihçesi ve Gelişimi
İlk Kullanım Yılı ve Düzenlemeler
Türkiye’de modern plaka sistemi 1962 yılında yürürlüğe girmiştir. 27 Eylül 1962 tarihli resmi yönetmelikle plakalar standart hale getirilmiş ve il kodları sistemi oluşturulmuştur.
2024 yılı itibarıyla plaka sisteminde önemli bir yenilik yapılmış ve QR kodlu plaka uygulamasına geçilmiştir. 1 Ocak 2024’ten itibaren ilk kez tescil edilen veya plakası yenilenen araçlarda karekod ve tanım numarası bulundurulması zorunlu hale gelmiştir.
Plakaların Coğrafi Bağlantıları
Türkiye coğrafi sisteminde plakaların coğrafi bağlantıları, illerin kuruluş tarihlerine göre düzenlenmiştir. İlk 67 il, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonraki dönemde var olan illeri temsil ederken, 68-81 arası plaka kodları sonradan il statüsü kazanan şehirlere verilmiştir.
Plaka kodlarının coğrafi dağılımında şu özellikler dikkat çekmektedir:
- İlk plaka kodu olan 01, Adana’ya verilmiştir.
- Başkent Ankara’nın plaka kodu 06‘dır.
- En büyük metropoller İstanbul ve İzmir sırasıyla 34 ve 35 plaka kodlarını almıştır.
- En son il olan Düzce, 81 plaka kodunu almıştır.
Bu coğrafi kodlama sistemi:
- Araçların hangi ile ait olduğunun hızlıca belirlenmesini sağlamaktadır.
- Trafik yönetimi ve denetimini kolaylaştırmaktadır.
- Güvenlik güçlerinin araç takibini sağlamaktadır.
İllerin plaka kodları, o ilin kimliğinin bir parçası haline gelmiş, hatta bazı illerde plaka kodları yerel kültürün bir parçası olarak kullanılmaya başlanmıştır. (34 İstanbul, 35 İzmir, 06 Ankara, 38 Kayseri gibi)
Araç Plakalarındaki Özel Kodlar ve Düzenlemeler
Plakalarda Kullanılan Harfler ve Anlamları
Özel Görev Plakaları
Türkiye’deki araç plakaları, aracın kullanım amacını ve sahibinin görev statüsünü belirten özel kod ve renklerle düzenlenmiştir.
Siyah Plakalar
- Bakanlık ve belediye araçları
- Ambulans ve itfaiye araçları
- Kamu kurumu niteliğindeki meslek odaları ve federasyonları
Kırmızı Plakalar (Protokol Plakaları)
- 0001: TBMM Başkanı
- 0002: Cumhurbaşkanı Yardımcısı
- 0004: Genelkurmay Başkanı
- 0005: Dışişleri Bakanı
- TBMM üyeleri: TBMM 021, TBMM 069 gibi özel kodlar
Kırmızı-Beyaz Plakalar
- Emniyet müdürü
- Kaymakam
- Rektör gibi üst düzey kamu görevlileri
Mavi Plakalar
- Emniyet Genel Müdürlüğü araçları (il kodu + A/AA/AAA + sayı)
- Jandarma araçları (JAA-JZZ arası kodlar)
Diplomatik Plaka Kodları
- CC (Corps Consulaire): Konsolosluk araçlarına verilen plakalardır.
- CD (Corps Diplomatique): Diplomatik misyon araçları için kullanılır.
- CG (Consul General): Diplomatik muafiyete sahip konsolosluk görevlilerinin araçları.
- CM (Chef de Mission): Diplomatik muafiyete sahip büyükelçilik görevlilerinin araçları.
- TBMM: TBMM araçları.
- NATO: NATO karargâhlarına tahsis edilmiş araçlar.
Diplomatik Plakaların Özellikleri
- Beyaz zemin üzerine yeşil yazı kullanılır.
- Plaka numaraları ülkelere göre gruplandırılmıştır.
- Bu plakaların transferi veya devri özel izne tabidir.
- 2005 yılından itibaren diplomatik plakalarda rastgele (random) numara tahsisi uygulamasına geçilmiştir.
- Misyon adına yapılacak trafik tescil işlemlerinde misyon şefinin onayı ve misyon mührü gereklidir.
- Diplomatik plakalı araçların teknik muayeneleri özel şirketler tarafından yapılmaktadır.
- Plaka boyalarının silinmesi durumunda Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu tarafından ücretsiz yenilenmektedir.
Özelleştirilmiş Plaka Kodları
Türkiye’de araç plakaları belirli bir sistem dahilinde özelleştirilmiştir:
- “A” harfi ile başlayan plakalar emniyet araçlarına,
- “B” harfi ile başlayan plakalar yabancılara,
- “C, CD, CG, CM” kodları diplomatik araçlara,
- “M” harfi ticari araçlara,
- “MA” ve “MZ” geçici olarak ithal edilen taşıtlara (“misafir araç” veya “misafir plakalı araç” olarak da bilinmektedir),
- “T” serisi taksi ve minibüslere tahsis edilmiştir.
Plaka Kodlarının Pratik Uygulamaları ve Önemi
Araçların Kimliklendirilmesi
Plakalar, araçların resmi kimliği niteliğindedir ve trafik güvenliği, vergi takibi ile yasal işlemler için önemlidir.
Coğrafi Yönelim ve Kodların Avantajları
Plaka sistemi, araçların kayıtlı olduğu ili hızlıca belirlemeye ve bölgesel trafik yönetimine yardımcı olur. Bu sistem, özellikle güvenlik güçleri ve trafik yönetimi açısından büyük önem taşır.
Türkiye Plaka Kodları Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Hangi Plaka Nerenin?
Türkiye’deki plaka sistemi, illerin tarihsel ve alfabetik sırasına göre düzenlenmiştir. Hangi plakanın hangi ile ait olduğunu gösteren detaylı liste yukarıda verilmiştir.
Pratik İpucu: Bir aracın hangi ile ait olduğunu anlamak için plakadaki ilk iki rakama bakmanız yeterlidir. Örneğin 34 ABC 123 plakası İstanbul’a aittir.
Yeni Kodlar ve Yönetmeliklerdeki Değişiklikler
2024 yılı itibarıyla getirilen başlıca değişiklikler:
- QR kodlu plaka sistemi: Yeni tescil ve plaka yenilemeleri için zorunlu
- Tanım numarası uygulaması: Her plakaya özel tekil numara verilmesi
- Araç muayenelerinde QR kod kontrolü: Zorunlu olan araçlarda eksiklik durumunda ağır kusur sayılması
- Sahte plaka kullanımına karşı güvenlik önlemleri: QR kod ile anında doğrulama imkanı
Yeni QR Kodlu Plaka Uygulaması Kimleri Kapsıyor?
1 Ocak 2024 ve sonrası ilk kez tescil edilen araçlar ile plakası yenilenen araçlar (kayıp, çalıntı, nakil vb. sebeplerle) için karekod ve tanım numarası zorunludur. Mevcut araç plakalarının değiştirilmesi zorunlu değildir.
Mevcut Plakamı Değiştirmem Gerekir mi?
Hayır, hali hazırda kullanılan plakaların yenilenmesi zorunlu değildir. Mevcut plakalar kullanılmaya devam edilebilir.
Yabancı Plakalı Araçlar Türkiye’de Ne Kadar Süre Kullanılabilir?
Yabancı plakalı araçlar, geçici giriş belgesi ile belirtilen süre zarfında Türkiye’de kullanılabilir. Bu süre genellikle turistik amaçlı girişlerde 6 aydır.
