Türkiye Cumhuriyetinin İş Kanunu’nda yer alan maddeye göre, her çalışanın haftada en az 24 saat kesintisiz izin hakkı vardır. Yani bir çalışan, haftanın en fazla 6 günü çalıştırılabilir. Haftanın 1 günü, genellikle ülkemizde pazar günleri tercih edilir, o çalışanın tatil hakkı vardır.
Bu bilgiden yola çıkarak haftanın 7 günü çalışan kişileri bir düşünebiliriz. Haftanın 7 günü çalışmak mümkündür, yasalar buna izin verir.
Ancak bu durumda da şöyle bir şart vardır: Çalışan kişi kesintisiz 24 saat dinlenme zamanında, yani hafta içerisinde çalıştığı 7. gününde, normal ödemesinin 1.5 katı kadar ödeme almalıdır.
18 yaş altı çalışanlar için farklı yasalar geçerli olabilir. Ancak üniversite öğrencileri için ayrı bir yasa yoktur, onlar için de doğrudan bu yasalar geçerlidir.
Peki, bu durumda kişilerin genellikle hafta sonuna gelen bu ek mesai günlerinde, çalışabilmek için özel bir izin almaları gerekli midir?
Öncelikle 4857 sayılı İş Kanunu bize diyor ki, çalışanın hafta tatili haftanın günlerinden herhangi biri olabilir. Yani hafta sonuna yönelik özellikle bir madde yok.
Her iş yerinin kendi sözleşmesinde, İş Kanunu ile uyumlu olarak, çalışanlardan beklenen mesai, çalışma günleri ve saatleri, izin hakları vs. yer alır.
Bazı iş yerleri, örneğin bankalar, hafta sonu hiç çalışmamayı tercih edebilir (sebebi piyasaların kapalı olması). Bazı iş yerleri ise haftanın 7 günü açık olup (örneğin restoranlar, kafeler…) çalışanlarının mesailerini kanuna uygun şekilde bölebilir.
Kısacası pandemi zamanında olduğu gibi, hafta sonu çalışabilmek için özel bir izne ihtiyaç yoktur. Pandemi zamanındaki sokağa çıkma yasaklarını ve hafta sonu çalışma iznini hatırlayalım:
Türkiye’de 2020 yılının sonlarına doğru pandemi tedbirleri kapsamında hafta sonu sokağa çıkma yasağı uygulanmıştı. Bu yasağa göre vatandaşlar cuma günü 21.00’den itibaren pazartesi sabahı saat 05.00’e kadar dışarı çıkamıyor, sadece hafta sonu 10.00 – 17.00 saatleri arasında zorunlu ihtiyaçlar için dışarı çıkabiliyordu.
Ancak hafta sonu açık kalması meclis tarafından önemli kabul edilen iş yerlerinin çalışanları cumartesi ve pazar günleri özel izin alarak çalışabiliyordu. Yemek yerleri, marketler, bakkallar, su bayileri, eczaneler, diğer sağlık sektörü işletmeleri gibi iş yerleri hafta sonu açık olabiliyordu.
Bu sektöre dahil olan işverenler çalışanlarına; vergi levhası, dilekçe, sigorta dökümü gibi belgeler sağlıyordu. Böylelikle bu çalışanlar hafta sonu çalışma iznine sahip olarak sokağa çıkma yasağından muaf tutuluyordu.
Türkiye’de Hafta Sonu Çalışma İzni Almak İçin Gerekenler
Bugün 2024 yılında ülkemizde herhangi bir olağanüstü hal tedbiri olmadığı için hafta sonu çalışabilmek için özel bir izin almaya gerek yoktur.
Çalışan kişinin hafta sonu çalışmak için alması gereken özel bir izin yoktur. Ancak haftalık mesai süresi İş Kanunu ile uyumlu olmalıdır. Eğer kişi bu kanunda yazan süreye ek mesai yapacaksa, bu kez kanuna uygun olarak ödeme almalıdır.
Bununla birlikte bazı sektörler hafta sonu için özel yasalara tabidir:
Eczaneler
Eczaneler, pazartesi – cumartesi günleri günleri 19.00’a kadar açıktır. Hem hafta içi çalışma saatleri hariç saatler için hem pazar günleri nöbetçi eczane sistemi uygulanır.
Hangi eczanenin ne zaman nöbetçi olacağı, her bölgede ne kadar eczane seçileceği gibi kararlar Eczacılar Odası tarafından belirlenir. Bu sistem hem eczanelerin sağlık açısından öneminden dolayı vardır, hem de kökleri Osmanlı’daki Ahuluk Teşkilatı’na dayanır. Nöbetçiliğin sırayla devredilmesi, eczanelere eşit kazanma fırsatı da sağlar.
Kuaförler ve güzellik salonları
1 Temmuz 2024 tarihinde uygulamaya konulan Ticaret Bakanlığının yaptığı düzenlemeye göre berberler, kuaförler ve güzellik salonları haftanın 7 günü açık olamayacak. Bu işletmeler haftanın 1 günü kapalı olmak zorunda. Hangi gün kapalı olacağına ise valilikler karar veriyor.
İnşaat
Çevreye verilen gürültü ve rahatsızlıktan dolayı inşaatların hafta içi ve hafta sonu çalışabileceği saatler sınırlıdır. Ancak bazı özel durumlarda inşaatlar, hafta sonu ve gece saatlerinde çalışabilmek için izin alabilir.
Bu özel durumlar köprü ve yol çalışması (trafikten dolayı) gibi gece yapılmaya daha uygun inşaatlardır. Bu çalışma izniyle Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ilgilenir.
Hafta Sonu Çalışma İzni Başvurusu Nasıl Yapılır?
Bu yazının başında çalışanların haftada en az 24 saat aralıksız dinlenme süresi sağlanmalıdır, demiştik. Eğer çalışan kişi bu 24 saatini de çalışarak geçirmeyi tercih ederse, özel bir çalışma iznine ihtiyaç duymaz.
Ancak işveren yasaya uyumlu olarak ek mesai girişi yapmalı ve buna göre ödeme sağlamalıdır. Haklarıyla ilgili ücretsiz olarak bilgi sahibi olmak isteyen çalışanlar Türkiye devletinin bir kurumu olan İŞKUR’a danışabilirler.
Sıkça Sorulan Sorular
Hangi sektörlerde hafta sonu çalışma izni gerekir?
Teknik olarak hafta sonu çalışma izni diye bir şey olmadığı için hiçbir sektör için gerekli değildir. Hafta sonları sıklıkla işbaşı yapan sektörler şunlardır: turizm, otelcilik, perakende, sağlık hizmetleri, lojistik, sanayi ve eğlence sektörü…
Hafta tatili izni nedir ve kimler bu haktan yararlanır?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 46. maddesine göre, her çalışan haftalık olarak 24 saat kesintisiz dinlenme hakkına sahiptir. Bu süre hafta tatili olarak adlandırılır ve çalışanın hafta boyunca çalıştığı günlerden bağımsız olarak belirlenir. Her işçi bu haktan yararlanabilir.
Hafta tatili izni ne zaman kullanılmalıdır?
Hafta tatili izni, işveren tarafından haftanın herhangi bir günü verilebilir, ancak genellikle Pazar günleri uygulanır. İşverenin yönetim hakkı kapsamında hafta tatili izninin hangi gün verileceği belirlenir. İlgili günün belirlenmesi tamamen işverenin takdirindedir.
Hafta tatili bölünebilir mi?
Hayır, hafta tatili bölünerek kullandırılamaz. Kanuna göre, hafta tatili kesintisiz en az 24 saat olmalıdır. 24 saatten az bir süre için hafta tatili verilmesi, Yargıtay kararlarına göre geçersizdir.
Hafta tatili gününde çalışılırsa ne kadar ödeme yapılır?
Hafta tatili gününde çalışan bir işçiye, o gün için normal ücretinin 1.5 katı kadar ödeme yapılmalıdır. 4857 sayılı İş Kanunu’na göre, hafta tatilinde çalışmak fazla mesai olarak kabul edilir ve işçiye zamlı ödeme yapılır.
Bir örnek üzerinden inceleyelim:
Türkiye’de asgari ücret aylık olarak belirlenir. (Almanya gibi bazı ülkelerde asgari ücret saatlik olarak belirlenir.)
Yani bir çalışan asgari ücretle maaş alıyorsa, o maaşın günlük karşılığı hesaplanır. Daha sonra 1.5 ile çarpılır.
2024 yılında Türkiye’deki asgari ücret 17.002,12 TL’dir. Dolayısıyla asgari ücretin günlük karşılığı net 566,74 TL oluyor. (Bunun için 30’a böldük çünkü çalışanların hafta tatilleri de ücretli olmak zorundadır.)
Haftanın 7. gününde çalışan bir kişi, yani ek mesai yapan kişi, o gün için 566,74 TL’ye ek olarak 850,11 TL kazanmalıdır. Bu ödeme kişinin toplam aylık asgari ücretine ek olarak dahil edilmelidir.
Asgari ücret tutarı her sene Türkiye’de enflasyon oranına göre değişiklik gösterir. Türkiye ile ilgili güncel finansal bilgiler için, Remitly yazımızı okumanızı tavsiye ederiz.
Hafta tatili izni toplu olarak kullanılabilir mi?
Hayır, hafta tatili izni toplu olarak kullandırılamaz. Yargıtay kararlarına göre, hafta tatili izni her hafta verilmelidir. Toplu bir şekilde hafta tatili izni vermek, yasaların amacına aykırıdır ve kabul edilmemektedir.
İşverenin hafta tatili izni vermemesi durumunda ne olur?
Eğer işveren, işçiye hafta tatili izni vermeden haftanın 7 günü çalıştırırsa, işçinin çalıştığı her hafta tatili günü için zamlı ücret ödemesi yapılmalıdır. Ayrıca, işçinin dinlenme hakkı ihlal edilmiş olur ve işveren cezai yaptırımlarla karşı karşıya kalabilir.
Hafta tatili izni için hangi günler çalışılmış sayılır?
Hafta tatili izni, çalışılmayan kanuni tatil günleri, hekim raporuyla verilen hastalık izinleri ve işverenin verdiği diğer izinlerle birlikte hesaplanır. Bu süreler, işçinin hafta tatiline hak kazanması için çalışılmış günler gibi kabul edilir.
Hafta tatilinde çalışma yapıldığını nasıl ispat edebilirim?
Hafta tatili gününde çalıştığını iddia eden işçi, bu durumu ispatlamakla yükümlüdür. İspat araçları arasında işyeri kayıtları, giriş-çıkış belgeleri, yazılı deliller ve tanık beyanları bulunmaktadır. Eğer işçinin imzaladığı bordroda hafta tatili ücreti ödendiği görünüyorsa, işçi daha fazla çalıştığını ileri süremez.
Kısmi süreli çalışanların hafta tatili izni var mı?
Evet, kısmi süreli çalışanlar da hafta tatili iznine hak kazanır. Haftanın 6 günü çalışan bir kısmi süreli işçi, haftanın bir günü kesintisiz 24 saatlik hafta tatili izni kullanmalıdır.
Hafta tatili hangi durumlarda kesintisiz olarak verilmek zorundadır?
4857 sayılı İş Kanunu’na göre, hafta tatili izni kesintisiz olarak en az 24 saat verilmek zorundadır. İşçinin dinlenme hakkı gereği, hafta tatili bölünerek kullandırılamaz ve bu süre kesintiye uğratılamaz. Örneğin işçinin hafta tatilinde birkaç saat bile işe çağrılması, yasal dinlenme hakkının ihlali anlamına gelir.
Hafta tatili izni kullanmayan işçiye başka izin verilebilir mi?
Hayır, hafta tatili izni, haftalık bazda kullanılan bir haktır ve başka bir izinle telafi edilemez. Yargıtay kararlarına göre, hafta tatili izni toplu şekilde veya başka günlerle birleştirilerek verilemez. İşçi, hafta tatilini her hafta düzenli olarak kullanmalıdır.