Cho dù bạn đang chuyển đến sống ở Nhật Bản, học tập ở nước ngoài, đi du lịch hay lên kế hoạch cho một chuyến công tác, biết được một số sự thật quan trọng về văn hóa Nhật Bản sẽ giúp bạn tương tác tích cực với mọi người mà bạn gặp.
Trong bài viết hướng dẫn này của Remitly, chúng tôi sẽ giải thích những điều bạn cần biết về nghi thức và chuẩn mực xã hội của người Nhật trước khi bạn đến du lịch, học tập hoặc chuyển đến sống ở đất nước này.
Cúi chào: Nghệ thuật chào hỏi
Mặc dù không ai biết chắc chắn truyền thống này bắt đầu như thế nào, nhưng việc cúi chào là điều cần thiết trong nghi lễ của Nhật Bản. Được gọi là ojigi, cúi chào là một cách thể hiện sự tôn trọng. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu phong tục cúi chào của người Nhật.
Khi nào bạn nên cúi chào?
Ở Nhật Bản, cúi đầu có thể là một cách để chào hỏi và hơn thế nữa. Một số dịp phù hợp để cúi chào trong văn hóa Nhật Bản bao gồm:
- Khi chào hỏi
- Khi tạm biệt
- Khi bắt đầu một cuộc họp, nghi lễ hoặc lớp học
- Khi nói lời cảm ơn hoặc thể hiện sự đánh giá cao
- Khi xin lỗi
- Khi chúc mừng
- Sau khi xin một điều gì đó như một ân huệ hoặc một dịch vụ
- Là một dấu hiệu của sự đồng cảm
- Khi bạn cần thể hiện sự tôn trọng
Có những loại cúi chào nào?
Có ba kiểu cúi chào chính trong nghi lễ Nhật Bản:
- Eshaku: Kiểu cúi chào mà bạn uốn cơ thể của mình khoảng 15 độ
- Keirei: Kiểu cúi chào mà bạn uốn cơ thể của mình khoảng 30 độ
- Saikeirei: Tư thế cúi chào mà bạn uốn cơ thể khoảng 45 đến 70 độ
Cách cúi chào đúng cách và tôn trọng
Để cúi chào đúng cách và tôn trọng, bạn hãy làm theo những lời khuyên sau.
Giữ đúng tư thế
Giữ cho bàn chân của bạn đặt trên sàn và các ngón chân hướng về phía trước trong suốt thời gian bạn cúi chào. Cột sống của bạn phải giữ thẳng, còn chuyển động uốn cong bắt đầu từ thắt lưng của bạn.
Mắt nhìn xuống
Đối với bất kỳ kiểu cúi chào truyền thống nào, mắt bạn phải nhìn theo hướng khuôn mặt. Hãy nhìn xuống thay vì nhìn lên người khác.
Chú ý đến bàn tay của bạn
Nam giới thường giữ hai tay ở hai bên khi thực hiện cúi chào. Phụ nữ nên đặt bàn tay lên bụng, đặt bàn tay này lên bàn tay kia.
Cân nhắc về các dịp để cúi chào
Mỗi kiểu cúi chào trong số ba kiểu cúi chào được nhắc đến ở trên đây đều phù hợp với những tình huống khác nhau, và điều quan trọng là bạn phải chọn kiểu cúi chào phù hợp cho từng dịp.
Eshaku là một kiểu cúi chào thông thường. Bạn có thể sử dụng nó khi chào một người bạn hoặc để thể hiện sự lịch sự với một người lạ trong cửa hàng.
Kiểu cúi chào phổ biến nhất trong công việc là keirei. Bạn có thể sử dụng nó khi chào hỏi khách hàng hoặc bắt đầu một cuộc họp.
Saikeirei là cách cúi chào trang trọng nhất. Do đó, nó được dành cho những lúc bạn cần thể hiện sự tôn trọng tối đa, chẳng hạn như khi bạn cảm ơn ai đó, xin lỗi hoặc xin điều gì đó.
Xem xét địa vị xã hội
Địa vị xã hội của người khác cũng là điều rất quan trọng cần xem xét khi lựa chọn kiểu cúi chào. Thứ bậc xã hội rất quan trọng trong văn hóa Nhật Bản, và người có địa vị thấp hơn thường phải cúi đầu thấp hơn.
Ví dụ: bạn có thể chọn kiểu cúi chào eshaku để chào các bạn trong lớp, nhưng sau đó sẽ thực hiện động tác cúi chào keirei cho giáo sư của mình. Nếu bạn gặp hiệu trưởng trường đại học, bạn có thể chào họ bằng kiểu cúi chào saikeirei.
Tương tự như vậy, bạn có thể dùng kiểu cúi chào eshaku khi chào đồng nghiệp vào sáng thứ Hai, còn khi chào sếp, bạn sẽ dùng kiểu cúi chào keirei. Nếu bạn bước vào thang máy với CEO, bạn có thể cúi chào kiểu saikeirei để thể hiện sự tôn trọng.
Còn việc bắt tay thì sao?
Trong công việc, người Nhật thường bắt tay thay vì cúi chào người phương Tây, vì vậy hãy chuẩn bị sẵn sàng để bắt tay khi bắt đầu cuộc gặp với họ.
Các doanh nhân có thể cúi chào sau khi bắt tay, hoặc họ chỉ đơn giản là bắt tay thôi. Hãy theo dõi hành động của người bạn gặp để tạo ấn tượng tốt.
Nghi thức ăn uống: Thưởng thức ẩm thực Nhật Bản
Một trong những điều tuyệt vời nhất khi đến Nhật Bản là thưởng thức các món ăn đặc sản địa phương. Khi thưởng thức các món ăn mới như sushi và yakitori, hãy ghi nhớ những lời khuyên sau đây về nghi thức văn hóa ẩm thực của Nhật Bản.
Cởi giày
Khi bạn bước vào một nhà hàng Nhật Bản, hãy tìm một tấm thảm tatami gần cửa. Nếu bạn thấy tấm thảm đó, đó là dấu hiệu cho thấy bạn nên cởi giày trước khi bước vào.
Nếu bạn được mời dùng bữa tại nhà ai đó, hãy luôn cởi giày trước cửa để tuân thủ phong tục của người Nhật.
Tư thế
Ở các thành phố lớn, bạn sẽ tìm thấy những nhà hàng có bàn ghế để ngồi, nhưng ở nhà và các cơ sở ăn uống khác, có thể bạn sẽ phải ngồi trên sàn nhà.
Tư thế ngồi trang trọng truyền thống khi dùng bữa là seiza. Để làm được điều này, hãy quỳ xuống sao cho bạn ngồi trên hai chân và bắt chéo chân về phía sau. Trong các tình huống không chính thức, nam giới có thể ngồi chéo chân trên sàn, nhưng tư thế này không phù hợp với phụ nữ.
Đũa
Nếu bạn sắp chuyển đến Nhật Bản hoặc lên kế hoạch đi du lịch, hãy tập sử dụng đũa trước khi đi để bạn có thể ăn được mọi thứ từ sushi, mì và cơm.
Khi ăn, tránh dùng đũa chỉ vào người hoặc đồ vật. Nếu ai đó yêu cầu bạn chuyển đồ gì đó, hãy đưa đĩa hoặc dĩa thay vì gắp nó bằng đũa.
Khi bạn cần đặt đũa xuống, hãy xếp chúng song song với nhau và đặt chúng lên đĩa của bạn.
Thể hiện sự biết ơn
Hãy nói “gochisousama” sau khi ăn xong để thể hiện sự đánh giá cao của bạn đối với bữa ăn. Từ này được dịch là “Đó là một bữa tiệc” và thể hiện sự tôn trọng.
Những nghi thức khác trên bàn ăn
Nếu bạn được đưa cho một chiếc khăn ấm và ẩm trước hoặc sau bữa ăn, bạn chỉ nên dùng nó để lau tay. Bạn không bao giờ để khăn chạm vào mặt.
Không giống như ở phương Tây, húp nước súp là một phần phong tục của người Nhật. Điều đó cho thấy bạn đang thưởng thức món súp và háo hức muốn ăn thêm.
Nếu bạn muốn thêm nước tương vào thức ăn, hãy cho nước tương vào bát nhỏ trên bàn rồi chấm. Đừng đổ nước tương trực tiếp lên đồ ăn của bạn.
Trả tiền cho bữa ăn
Nếu bạn đang ở nhà hàng, đừng đặt bất cứ thứ gì khác ngoài tiền mặt hoặc thẻ tín dụng của bạn lên khay mà người phục vụ cung cấp. Hãy chuyển khay bằng cả hai tay.
Việc trả thêm tiền boa là điều rất hiếm ở Nhật Bản. Nhiều người cho rằng điều đó là bất lịch sự, vậy nên đừng để lại tiền cho người phục vụ sau bữa ăn.
Nghi thức trong công việc: Tạo ấn tượng tốt
Tạo ấn tượng tốt ở nơi làm việc có thể có tác động tích cực đến sự nghiệp của bạn. Hãy làm theo những lời khuyên này về nghi thức Nhật Bản dành cho công việc để gửi thông điệp phù hợp đến đồng nghiệp, cấp trên và khách hàng.
Mang theo danh thiếp
Trao đổi danh thiếp là một điều bình thường khi gặp ai đó lần đầu. Sau khi cúi chào hoặc bắt tay, hãy đưa danh thiếp của bạn cho người khác bằng cả hai tay. Khi họ đưa danh thiếp cho bạn, hãy nhận nó bằng cả hai tay.
Sử dụng họ
Khi bạn gặp một người Nhật, người đó sẽ nói họ trước và tên sau. Nếu bạn xưng hô trực tiếp với một người Nhật hoặc nói về họ với người khác, hãy sử dụng họ của họ với kính ngữ -san ở cuối để thể hiện sự tôn trọng.
Ví dụ: nếu bạn gặp ai đó tên là Teruo Okura, hãy gọi họ là Teruro-san.
Luôn lịch sự
Khi trò chuyện với ai đó, hãy nói bằng giọng nhẹ nhàng. Tránh dùng tay ra hiệu quá nhiều. Nhớ để tay lên bàn hoặc để tay ở đùi của bạn.
Bây giờ, hãy đọc phần tiếp theo về giao tiếp để tìm hiểu thêm về cách nói chuyện lịch sự với mọi người ở Nhật Bản.
Đúng giờ
Đúng giờ là điều quan trọng trong phong tục và truyền thống của người Nhật. Nếu bạn đến muộn, điều đó sẽ bị hiểu là dấu hiệu của sự thiếu tôn trọng. Vì vậy, hãy lên kế hoạch đến sớm cho cuộc họp và ca làm.
Giao tiếp: Nói và nghe
Nghệ thuật trò chuyện ở Nhật Bản có những quy tắc riêng. Khi nói chuyện với ai đó, hãy ghi nhớ những phong tục sau đây của người Nhật.
Sử dụng kính ngữ
Kính ngữ là hậu tố bạn thêm vào sau tên của một người, đó là cách để thể hiện sự tôn trọng. Bạn nên chọn kính ngữ dựa trên địa vị xã hội của một người như sau:
- San: Tương đương với Mr. hoặc Mrs, phù hợp với những người có địa vị ngang bằng với bạn
- Sama: Tương đương với Sir hoặc Madam, phù hợp với những người có địa vị cao hơn như khách hàng hoặc cấp trên trực tiếp
- Chan: Một từ lịch sự để nói với trẻ em
- Tan: Một từ lịch sự để nói với trẻ sơ sinh
- Senpai: Một kính ngữ dành cho người có địa vị cấp cao, như một sinh viên lớn tuổi hơn hoặc một đồng nghiệp cấp cao không phải là cấp trên trực tiếp của bạn
- Sensei: Kính ngữ dành cho giáo viên
- Hakase: Kính ngữ dành cho các bác sĩ và người có bằng cấp
Theo phong tục Nhật Bản, liên tục nhìn thẳng vào mắt là không lịch sự.
Bạn hãy cố gắng không nhìn thẳng vào mắt khi nói chuyện với người có địa vị xã hội cao hơn. Đối với những trường hợp thông thường, việc nhìn vào mắt trong những khoảng thời gian ngắn là điều có thể chấp nhận được.
Trong khi tránh liên tục nhìn thẳng vào mắt, bạn cũng đừng nhìn chằm chằm vào thứ khác. Khi trò chuyện với người Nhật, mắt bạn nên di chuyển xung quanh, đôi khi dừng lại ở người nói và nhìn xung quanh phòng.
Cử chỉ và âm lượng khi nói chuyện
Giữ cử chỉ tay ở mức tối thiểu trong suốt cuộc trò chuyện. Nếu bạn cần xác định điều gì đó hoặc ai đó, hãy ra hiệu bằng cả bàn tay. Đừng bao giờ chỉ trỏ vì điều đó bị coi là bất lịch sự trong văn hóa Nhật Bản.
Đừng chạm vào người khác khi bạn nói chuyện với họ, trừ khi đó là thành viên thân thiết trong gia đình. Thậm chí, một cử chỉ như đặt tay lên vai ai đó để thu hút sự chú ý cũng có thể bị coi là bất lịch sự.
Thông thường, người Nhật nói giọng nhẹ nhàng khi trò chuyện. Hãy chú ý đến âm lượng của cuộc trò chuyện và điều chỉnh âm lượng của bạn cho phù hợp.
Biểu cảm khuôn mặt
Sử dụng nét mặt phù hợp khi trò chuyện là điều quan trọng ở Nhật Bản.
Mặc dù cười được coi là tiêu chuẩn trong cuộc trò chuyện ở phương Tây, nhưng nó lại có thể là dấu hiệu của sự bối rối khi trò chuyện ở Nhật Bản. Do đó, tốt hơn hết là bạn nên cố gắng duy trì vẻ mặt trung lập chỉ với một nụ cười nhẹ khi nói chuyện với ai đó.
Cười
Nói chung, cười là hành động không thích hợp trong môi trường công việc, nhưng hãy thoải mái cười trong những cuộc trò chuyện thông thường. Ở Nhật Bản, phụ nữ thường che miệng khi cười, nhưng nam giới thì không phải lúc nào cũng tuân theo nghi thức này.
Phản ứng lại
Khi bạn nói chuyện với ai đó, phản ứng lại là một cách để người khác biết rằng bạn đang lắng nghe và tương tác, đồng thời đó là một phần quan trọng để trở thành một đối tác trò chuyện tốt ở Nhật Bản.
Nếu bạn đang trò chuyện bằng tiếng Anh, bạn có thể chuyển hướng ngược lại bằng cách nói những câu như “ok”, “yeap”, “hmmm”, “tôi hiểu rồi” và “uh-huh”.
Ở Nhật Bản, phản ứng lại được biết đến với tên gọi aizuchi. Dưới đây là một số cụm từ mà bạn có thể kết hợp khi nói chuyện bằng tiếng Nhật:
- Hontou? / hontou ni?: Thật à?
- E! / A!: Một âm thanh cảm thán như tiếng thở hoặc “ồ”
- Naruhodo: Tôi hiểu rồi
- Tashika ni: Đúng vậy, hoặc chắc chắn là vậy
- ii desu ne / ii ne: Thật tuyệt
Chủ đề cấm kỵ
Để tránh gây bối rối hay xung đột, hãy tránh những chủ đề cấm kỵ khi nói chuyện với người Nhật. Những trường hợp này bao gồm:
- Thu nhập hoặc số tiền mà ai đó kiếm được
- Ai đó đã học được những gì khi ở trường đại học, hoặc liệu họ đã học đại học hay chưa
- Chính trị
- Hoàng gia Nhật Bản
- Tôn giáo
Tặng quà: Trao đổi quà một cách nhã nhặn
Tặng quà là một phần thiết yếu trong truyền thống của người Nhật. Hiểu thời điểm và cách tặng quà sẽ giúp bạn thể hiện sự đánh giá cao và đảm bảo rằng bạn sẵn sàng nhận quà một cách lịch sự.
Khi nào nên tặng quà ở Nhật Bản?
Sau đây là những thời điểm mà việc tặng quà được coi là phổ biến ở Nhật Bản.
- Khi bạn trở về sau một chuyến đi: Nếu bạn đi du lịch khi sống ở Nhật Bản, bạn sẽ trở về với những món quà lưu niệm hay còn gọi là omiyage cho gia đình, bạn bè và thậm chí cả đồng nghiệp.
- Khi bạn đến thăm ai đó: Nếu bạn được mời đến nhà ai đó, hãy mang theo quà cho chủ nhà, món quà này được gọi là temiyage.
- Khi ai đó giúp đỡ bạn: Nếu ai đó làm điều gì đó đặc biệt cho bạn, bạn có thể tặng họ một món quà nhỏ gọi là okaeshi.
- Vào mùa hè: Trong những tháng hè, bạn bè, gia đình và đồng nghiệp trao nhau những món quà nhỏ gọi là ochugen.
- Tháng 12: Người Nhật tặng nhau những món quà nhỏ gọi là oseibo cho bạn bè, gia đình và đồng nghiệp trong tháng 12.
- Sinh nhật: Tặng quà sinh nhật không phải là một phần văn hóa truyền thống của người Nhật nhưng nó đã trở thành một thói quen phổ biến trong những năm gần đây.
- Giáng sinh: Cũng như quà sinh nhật, quà Giáng sinh đã trở nên phổ biến trong vài thập kỷ qua, nhưng không phải ai cũng trao đổi quà vào dịp này.
- Đám cưới: Theo phong tục, một món quà bằng tiền gọi là goshugi sẽ được mang đến đám cưới.
Những lựa chọn quà tặng phù hợp
Những món quà nào là phù hợp để tặng ai đó theo quy định xã hội Nhật Bản phụ thuộc vào dịp như sau:
- Omiyage: Thường là những món quà lưu niệm nhỏ, có giá phải chăng, có tên địa điểm mà bạn đã đến
- Temiyage: Đồ ăn như sô cô la, kẹo và rượu vang
- Okaeshi: Rượu, đồ gia dụng và kẹo
- Ochugen: Đồ ăn, đồ uống thích hợp để thưởng thức trong mùa hè
- Oseibo: Đồ ăn, rượu và đồ gia dụng thường có giá không quá 5.000 yên
Khi tặng quà bằng tiền ở Nhật Bản, hãy tránh các tổng có số hai hoặc chia hết cho hai, vì con số này được coi là không may mắn. Ví dụ, hãy tặng ai đó 30.000 hoặc 50.000 yên thay vì 20.000 hoặc 40.000 yên trong đám cưới.
Cách gói và tặng quà
Ở Nhật Bản, hình thức bên ngoài của món quà cũng quan trọng như bên trong. Để tạo ấn tượng tốt, hãy bọc quà của bạn bằng furoshiki, một loại vải trang trí. Quà tặng bằng tiền phải được đựng trong một phong bì đẹp mắt.
Khi bạn tặng quà cho ai đó, hãy luôn dùng cả hai tay.
Cách nhận quà
Nếu ai đó tặng bạn một món quà, hãy nhận nó bằng cả hai tay. Sau đó cúi đầu cảm ơn.
Thông thường, người Nhật sẽ chờ cho đến khi họ ở chỗ riêng tư thì mới mở quà, vì vậy, bạn không nên mở quà ngay. Thay vào đó, hãy để nó sang một bên để mở sau. Ngoại lệ cho điều này là tại đám cưới, nơi có phong tục mở phong bì ngay lập tức.
Quy định về trang phục: Ăn mặc trong các dịp xã hội
Ngoại hình cá nhân giúp bạn tạo ấn tượng tốt ở hầu hết mọi nơi trên thế giới. Ở Nhật Bản, có những phong tục và chuẩn mực về cách bạn ăn mặc trong nhiều dịp khác nhau. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu trang phục phù hợp cho các tình huống xã hội khác nhau.
Trang phục công sở
Trong văn hóa Nhật Bản, vest là trang phục công sở truyền thống được chấp nhận. Phụ nữ có thể mặc váy hoặc quần nhưng luôn phải có blazer để phù hợp.
Lựa chọn màu sắc rất quan trọng khi chọn trang phục công sở. Nói chung, màu sắc chấp nhận được là những màu trung tính đậm như đen, xám hoặc xanh navy. Cà vạt nam giới cũng nên giới hạn ở những màu này.
Một số nơi làm việc ở Nhật Bản có quy định về trang phục công sở bình thường hàng ngày hoặc vào một số ngày nhất định trong tuần.
Trang phục công sở thường ngày dành cho nam giới thường bao gồm áo vest thể thao hoặc áo blazer và quần âu mà không cần cà vạt. Đối với phụ nữ, tiêu chuẩn là áo sơ mi bên trong áo len hoặc áo blazer kết hợp với váy hoặc quần âu.
Trang phục tang lễ
Nếu bạn cần tham dự một đám tang ở Nhật Bản, việc ăn mặc phù hợp sẽ thể hiện sự tôn trọng của bạn đối với người đã khuất và người thân của họ.
Đối với nam giới, trang phục thích hợp là bộ vest đen với cà vạt đen, giày đen và thắt lưng đen có khóa mờ.
Phụ nữ nên mặc váy đen dài đến đầu gối và kết hợp với áo. Bất kể phụ nữ mặc gì cũng nên che hoàn toàn vai và có đường viền cổ khiêm tốn.
Ngoài nhẫn cưới, không nên đeo đồ trang sức trong đám tang.
Trang phục truyền thống
Kimono là trang phục truyền thống phổ biến nhất dành cho cả nam và nữ ở Nhật Bản. Bạn có thể cần phải mặc một bộ kimono nếu bạn được mời tham dự một buổi trà đạo hoặc một đám cưới Shinto truyền thống.
Một sự thay thế cho kimono là yukata. Nó được coi là trang phục mùa hè và thường chỉ được mặc trong các lễ hội ở Nhật Bản hiện đại.
Trang điểm
Đối với phụ nữ, trang điểm là một phần của quy tắc ăn mặc hàng ngày ở Nhật Bản. Nhiều người cho rằng không trang điểm là bất lịch sự và không hợp vệ sinh.
Phụ nữ Nhật Bản thường không sơn móng tay hoặc dán móng tay giả, nhưng đôi khi học sinh lại làm điều này.
Nắm vững phong tục và chuẩn mực của người Nhật
Văn hóa Nhật Bản bắt nguồn từ 12.000 năm trước Công nguyên, và trong suốt nhiều thế kỷ, đất nước này đã phát triển một nền văn hóa không giống bất kỳ nền văn hóa nào khác. Do đó, các truyền thống và nghi thức Nhật Bản rất phong phú và độc đáo.
Việc ghi nhớ tất cả những điều trên về văn hóa Nhật Bản có thể tạo tiền đề cho những tương tác xã hội tích cực khi bạn đến thăm Nhật Bản hoặc thích nghi với cuộc sống ở đó sau khi chuyển đến đó để ở.
Tuy nhiên, đôi khi bạn có thể vô tình vi phạm các quy tắc chuẩn mực xã hội của Nhật Bản, ngay cả khi bạn đã chuẩn bị kỹ lưỡng và cố gắng hết sức. Nếu bạn phạm sai lầm, đừng hoảng sợ. Chỉ cần xin lỗi chân thành và giải thích rằng bạn vẫn đang học cách cư xử của người Nhật.
Omotenashi, hay văn hóa hiếu khách, là điều rất quan trọng ở Nhật Bản, vì vậy bạn sẽ thấy rằng hầu hết mọi người sẽ tha thứ và thông cảm. Hãy xem những sai lầm như một cơ hội để tìm hiểu thêm về văn hóa và truyền thống Nhật Bản và tiến về phía trước.
Bằng cách giữ một tâm trí cởi mở và cố gắng hết sức để tuân theo các phong tục và chuẩn mực của Nhật Bản, bạn sẽ có được trải nghiệm tích cực ở nước ngoài và mở ra cánh cửa cho những mối quan hệ bạn bè và mối quan hệ kinh doanh mới.
Hãy nhớ xem xét lại phong tục Nhật Bản khi lên kế hoạch cho một chuyến đi hoặc chuyển đến sống ở Nhật Bản.