Türkiye Cumhuriyeti, neredeyse dünyadaki ülkelerin tümünde olduğu gibi, farklı pasaport türlerine sahip bir devlettir. Verilen bu pasaport türleri vatandaşların görevine, meslek durumuna ve seyahat amaçlarına göre farklılık gösterir.
Bu yazımızda Türkiye’nin tüm pasaport türlerini ve bu pasaportlara kimlerin sahip olabileceğini inceleyeceğiz. 2024 yılı pasaport ücretlerini öğrenmek için bu yazımıza göz atmayı unutmayın!
Türkiye’de Kaç Çeşit Pasaport Vardır?
Türkiye’de altı çeşit pasaport bulunur:
- Umuma Mahsus Pasaport (Bordo)
- Diplomatik Pasaport (Siyah)
- Geçici Pasaport (Pembe)
- Yabancılara Mahsus Pasaport
Her bir pasaport türü farklı bir amaca ve göreve hizmet eder, dolayısıyla verildiği kişiler ve başvuru şartları da farklılık gösterir.
1. Umuma Mahsus Pasaport (Bordo)
“Umuma mahsus” günümüz Türkçesinde demode bir ifade desek yanılmış olmayız. Aslında bu ifade basitçe “herkese açık” anlamına gelir.
Adından da anlaşılabileceği gibi, bu bordo pasaportlar Türkiye vatandaşı olan herkese verilen seyahat belgeleridir. Ekstrem bir durum olmadığı sürece, vatandaşlar başvuru yaparak ve gereken harç ödemesini yatırarak bu pasaporta sahip olabilir.
Pasaport sahibi olmayı engelleyecek ekstrem durumlardan biri, söz konusu kişinin yurt dışına çıkış yasağının bulunmasıdır. Bir diğer durum ise kişinin boşanma aşamasında olması olabilir (velayet davası görülüyor ise).
Umuma mahsus (bordo) pasaportların geçerlilik süresi pasaport sahibi olmak isteyen kişinin isteğine bağlı olarak değişir. Türkiye devleti vatandaşlarına beş seçenek sunar:
- 6 ay
- 1 yıl
- 2 yıl
- 3 yl
- 3+ yıl (Genelde 10 yıllık verilir.)
Tabii, geçerlilik sürelerine bağlı olarak harç bedelleri de değişir.
2. Hususi Damgalı Pasaport (Yeşil)
Hususi damgalı (yeşil) pasaport belirli şartları yerine getiren kamu görevlileri, devlet memurları, ihracatçılar ve avukatlara (ve uygunsa bu kişilerin ailelerine) verilen bir pasaport türüdür.
Bu pasaportta yer alan hususi devlet damgası, belge sahiplerine birtakım seyahat avantajları sağlar. Bunu bir nevi devletin bu pasaport sahiplerine kefil olması gibi düşünebiliriz. Bu nedenle yabancı ülkeler bu pasaport sahiplerine vize muafiyeti kolaylığı sağlar.
Hususi damgalı (yeşil) pasaportun en bilinen avantajı Schengen ülkeleri için geçerli olan vize muafiyetidir. Örneğin bordo pasaport sahibi biri Schengen ülkesi olan Fransa’ya vize başvurusu yaparak gitmek zorundayken, yeşil pasaport sahipleri vizesiz bir ülkeye seyahat ediyor gibi sadece pasaportlarını alarak girebilirler.
Yeşil pasaport sahibi olmaya hak kazanmış kişilerin eşleri ve 25 yaşını doldurmamış çocukları da bundan faydalanabilir. Bu pasaport için harç bedeli ödenmez, sadece defter bedeli ödenir.
3. Hizmet Damgalı Pasaport (Gri)
Hizmet damgalı (gri) pasaport Türkiye devleti için yurt dışında hizmet edecek görevlilere verilir. Bu pasaporttaki hizmet damgası, pasaport sahibi kişinin devlete hizmet ettiğini bildirir.
Bu hizmetler birçok görevi kapsayabilir: Kültürel aktivitelerde, spor etkinliklerinde, devlete bağlı vakıf ve derneklerin yurt dışı faaliyetlerinde devleti temsil edecek olan kişilere bu pasaporttan verilir.
Dolayısıyla, gri pasaportun geçerlilik süresi hizmet süresi kadardır. Görev bitiminde pasaport geçerlilik süresi devam ediyor olsa bile ilgili makamlara (il nüfus müdürlükleri gibi) teslim edilir.
Daimi bir hizmet söz konusuysa bu pasaportlar 5 yıla kadar bir süreyle geçerli olabilir. Örneğin basın mensupları bu haktan yararlanabilir.
Gri pasaport, yeşil pasaportta olduğu gibi, bordo pasaportlulardan vize isteyen bazı ülkelere vizesiz seyahat etme imkanı sunar.
Tıpkı yeşil pasaportta olduğu gibi hizmet damgalı (gri) pasaport sahiplerinin eşleri ve 25 yaşını doldurmamış çocukları, bu seyahat belgesine başvurma hakkına sahiptir. Bu pasaport da aynı şekilde harç ödemesinden muaftır, sadece defter bedeli ödenir.
4. Diplomatik Pasaport (Siyah)
Gri hizmet pasaportundan ve yeşil pasaporttan farklı olarak, diplomatik (siyah) pasaport sahipleri doğrudan devleti temsil eden, genellikle Dışişleri Bakanlığına bağlı diplomatik profesyonellerdir.
Bu pasaportlar genelde 5 yıllık süreyle verilir. Diplomatik pasaport sahiplerinin görevleri daimi olduğu için gri renkli hizmet pasaportu gibi göreve özel değillerdir.
Diğer pasaportlardan farklı olarak siyah pasaportların basımı ve dağıtımı Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılır. Bu pasaportta da kişiler harç bedeli ödemeyerek sadece defter bedeli öder.
5. Geçici Pasaport (Pembe)
Geçici pasaport, yurt dışındaki Türk temsilcilikler tarafından Türk vatandaşlarına verilir. Genelde bu pasaportun verildiği iki durum vardır:
- Türk vatandaşı kişinin yurt dışı seyahati sırasında pasaportunu kaybetmesi
- Türk vatandaşı kişinin yurt dışı seyahati sırasında pasaportunun geçerlilik süresinin dolması
Bu durumlarda Türkiye yurt dışındaki vatandaşları ülkelerine dönebilsin diye en fazla 1 ay geçerliliği olan bu seyahat belgesini düzenler.
6. Yabancılara Mahsus Pasaport
Bazı çok nadir durumlarda Türkiye Cumhuriyeti, yabancı uyruklu kişiler için tek veya iki kullanımlık Türkiye pasaportu verebilmekte. Bu pasaportun işlemleri Göç İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından yapılır.
Bordo, Yeşil ve Gri Pasaportların Farkları Nelerdir?
Öncelikle bordo pasaport ile başlayalım. Bu pasaport herhangi bir görev, yaş, hizmet, amaç vs. gözetilmeksizin Türkiye Cumhuriyetinin tüm vatandaşlarına verilebilir. Bordo pasaport sahipleri ek bir vize muafiyetinden faydalanamaz.
Yeşil ve gri pasaportlara gelecek olursak… Bu iki pasaport türü de bazı ülkelere (bordo pasaportlulara vize uygulayan ülkelere) ek olarak vize muafiyeti avantajı sağlar. İkisi de kamu görevlilerine verilir. Bu nedenle aralarındaki farkı anlamak ilk bakışta kafa karıştırıcı olabilir.
Ancak bu iki pasaport türü arasında temel farklılıklar vardır:
Hususi damgalı yeşil pasaport Türkiye’de memuriyet veya devlete katkı sağlayan başka bir göreve sahip olmak demek. Dolayısıyla bu kişilere Türkiye’deki mesleklerinden dolayı devlet kefil olur ve seyahat avantajları sağlar.
Gri pasaport ise devlete hizmet etmek için yurt dışına göreve çıkanlara yurt dışındaki görevleri süresince verilir. Bu nedenle gri pasaport sahiplerine yabancı ülkeye vardıklarında geliş amaçlarını kanıtlayan belgeler sorulabilir.
Hangi Pasaport Türü İçin Kimler Başvurabilir?
Aşağıda her pasaport türü için kimlerin başvurabileceğine meslek meslek detaylarıyla yer verdik:
1. Umuma Mahsus Pasaport (Bordo)
Yurt dışı çıkış engeli bulunmayan her Türk pasaportu umuma mahsus (bordo) pasaport sahibi olmak için başvuruda bulunabilir.
2. Hususi Damgalı Pasaport (Yeşil)
Hususi damgalı pasaporta başvuruda bulunan aşağıdaki kişilerin (emekli değillerse) çalışmış olmaları gereken belli bir yıl alt sınırı vardır. Her meslek grubunun alt sınırı kendi yönetmeliğinde belirtilir.
- Milletvekili veya bakan olarak görev yapmış kişiler
- Kadrolu veya kadrosuz, derecesi 1, 2 veya 3 olarak çalışan veya bu derecelerde çalışarak emekli olan devlet memurları
- İl, ilçe veya 1. kademe belde belediye başkanları (sadece görev süresince)
- Özelleştirme önce Emekli Sandığına bağlı olarak Ziraat Bankası, Halk Bankası veya Emlak Bankasında çalışmış kişiler
- Özelleştirme önce Emekli Sandığına bağlı olarak Türk Telekom’da çalışarak yeşil pasaport hakkı elde etmiş kişiler
- Yeşil pasaport hakkı bulunan kişilerin eşleri ve 25 yaşını doldurmamış çocukları
3. Hizmet Damgalı Pasaport (Gri)
Hizmet damgalı (gri) pasaport belirli bir meslek kısıtlaması olmadan devlet için yurt dışında hizmet edecek herkese verilir. Bu kişilere örnek olarak:
- Türkiye Kızılayı veya Türk Hava Kurumu tarafından yurt dışında göreve gönderilen kişiler
- Basın kartı sahibi basın mensupları
- Yurt dışında göreve giden belediye çalışanları
4. Diplomatik Pasaport (Siyah)
- Türkiye’yi temsil eden, diplomatlar ve diğer devlet çalışanları, bu pasaporta sahip olabilir:
- Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığına bağlı olarak çalışan meslek memurları
- Dış temsilciliklerde Türkiye’yi temsil etmekle görevli memurlar
- Milletvekilleri ve bakanlar
- Anayasa Mahkemesi üyeleri
- Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, Uyuşmazlık Mahkemesi, Sayıştay, Genelkurmay birinci ve ikinci başkanları
- Generaller (orgeneral, oramiral…)
- Cumhuriyet başsavcıları
- Cumhurbaşkanlığı ve TBMM başkanlığı genel sekreterleri
- Eski cumhurbaşkanları
- Eski Meclis başkanları
- Bakanlık müsteşarları
- Valiler
- Büyükşehir belediye başkanları
- Bu kişilerin eşleri ve 25 yaşını doldurmamış çocukları
5. Geçici Pasaport (Pembe)
Geçici pasaport, geçici olarak yurt dışında bulunan Türk vatandaşlarına verilir.
6. Yabancılara Mahsus Pasaport
Bazı istisnai durumlarda yabancı uyruklu şahıslara verilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Türkiye’de hangi pasaport türleri var?
Türkiye’de altı çeşit pasaport vardır: Bordo (Umuma Mahsus), Yeşil (Hususi), Gri (Hizmet), ve Siyah (Diplomatik), Pembe (Geçici) ve yabancılara mahsus pasaportlar.
Yeşil pasaport avantajları nelerdir?
Yeşil pasaport, birçok ülkeye vizesiz seyahat imkanı sunar. Özellikle Avrupa’da Schengen bölgesine üye ülkelere vizesiz giriş avantajı ile bilinir.
Eşler de pasaport hakkından yararlanabilir mi?
Yeşil veya siyah pasaport sahibi olmaya hak kazanmış kişilerin eşleri ve 25 yaşını doldurmamış çocukları da bu pasaportlara sahip olabilirler.
