Vergiye tabi gelirleriniz neler, biliyor musunuz? Geliriniz ile hangi vergi dilimine girdiğinizi merak mı ediyorsunuz? Gelir vergisinin nasıl hesaplandığını öğrenmeden önce tanımından yola çıkmamız gerekir. Daha sonra vergiye tabi gelirlerin neler olduğu, vergi dilimleri ve oranları, hesaplamanın nasıl yapıldığı hakkında bilgiler öğreneceğiz.
Remitly olarak bu yazımızda Türkiye’deki vergi sistemini inceledik. Gelir vergisi hesaplaması yapmadan önce yazımızı okumanızı ve hangi vergi dilimine girdiğinizi öğrenmenizi öneririz.
Türk Vergi Sistemi
Vergi, Türkiye’de devletin kamu harcamalarını finanse etmek amacıyla, kanunlarda belirlenen esaslara göre vatandaş ve kurumlardan topladığı paradır.
Vergiler, dolaylı ve dolaysız vergiler olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır:
- Dolaylı vergiler: Ekonomik işlemler üzerinden alınan vergilerdir. Örneğin Katma Değer Vergisi (KDV) ve Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) dolaylı vergilere örnektir.
- Dolaysız vergiler: Doğrudan kişi veya kurumların gelir veya servetine orantılı olarak alınan vergilerdir. Gelir vergisi dolaysız vergilere örnektir.
Vergi mükellefleri, vergi ödeme sorumluluğuna sahip olan gerçek ve tüzel kişilerdir. Mükellefler kendi içinde ikiye ayrılır:
- Tam mükellefler: Türkiye’de ikamet eden veya işletmeleri bulunan kişiler ve kurumlardır.
- Dar mükellefler: Türkiye’de ikamet etmeyen ancak Türkiye’de gelir elde eden kişi ve kurumlardır.
Vergi Çeşitleri
Ülkelerin vergi sistemleri genellikle kendine özgü çok katmanlı ve karışıktır. Bu sebeple, Türkiye vergi sistemi de ilk etapta karışık gelebilir. Önemli olan vergilerin mantığını ve hesaplamalarını ve ödeme dönemlerini anlayabilmektir.
Türkiye’de uygulanan başlıca vergi çeşitleri şunlardır:
Vergiye tabi gelirleriniz neler olduğunu biliyor musunuz? Geliriniz ile hangi vergi dilimine girdiğinizi merak mı ediyorsunuz? Gelir vergisinin nasıl hesaplandığını öğrenmeden önce tanımından yola çıkmamız gerekir. Daha sonra vergiye tabi gelirlerin neler olduğu, vergi dilimleri ve oranları, hesaplamanın nasıl yapıldığı hakkında bilgiler öğreneceğiz.
Remitly olarak bu yazımızda Türkiye’deki vergi sistemini inceledik. Gelir vergisi hesaplaması yapmadan önce yazımızı okumanızı hangi vergi dilimine girdiğinizi öğrenmenizi öneririz.
Daha fazla Bilgi: Kredi Kartı Ekstresi Nedir, Nasıl Anlaşılır?, Para Kazanma Yolları: 2024 En İyi Ek Gelir Elde Etme Yöntemleri
Türk Vergi Sistemi
Vergi, Türkiye’de devletin kamu harcamalarını finanse etmek amacıyla, kanunlarda belirlenen esaslara göre vatandaş ve kurumlardan topladığı paradır.
Vergiler, dolaylı ve dolaysız vergiler olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır:
- Dolaylı vergiler: Ekonomik işlemler üzerinden alınan vergilerdir. Örneğin Katma Değer Vergisi (KDV) ve Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) dolaylı vergilere örnektir.
- Dolaysız vergiler: Doğrudan kişi veya kurumların gelir veya servetine orantılı olarak alınan vergilerdir. Gelir vergisi dolaysız vergilere örnektir.
Vergi mükellefleri, vergi ödeme sorumluluğuna sahip olan gerçek ve tüzel kişilerdir. Mükellefler kendi içinde ikiye ayrılır:
- Tam mükellefler: Türkiye’de ikamet eden veya işletmeleri bulunan kişiler ve kurumlardır.
- Dar mükellefler: Türkiye’de ikamet etmeyen ancak Türkiye’de gelir elde eden kişi ve kurumlardır.
Vergi Çeşitleri
Ülkelerin vergi sistemleri genellikle kendine özgü çok katmanlı ve karışıktır. Bu sebeple, Türkiye vergi sistemi de ilk etapta karışık gelebilir. Önemli olan vergilerin mantığını ve hesaplamalarını ve ödeme dönemlerini anlayabilmektir.
Türkiye’de uygulanan başlıca vergi çeşitleri şunlardır:
- Gelir Vergileri: Gerçek kişi ve Tüzel Kişilerin elde ettikleri gelirler üzerinden alınan vergilerdir. Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi bu kapsama girer.
- Harcama Vergileri: Yapılan harcamalardan belirli oranda alınan vergilerdir. Katma Değer Vergisi (KDV) ve Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) bu kapsama girer.
- Varlık Vergileri: Sahip olunan servet için belirli oranlarda ödenen çeşitli vergilerdir. Emlak Vergisi ve Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) servet vergisi kapsamında değerlendirilir.
Gelir Vergisi Nedir?
Türkiye’de gelir vergisi, gerçek kişilerin bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratların safi tutarı üzerinden alınan bir vergidir. Gelir düzeyine göre artan oranlar ile belirlenir.
Gelir vergisi, bireylerin ücret, maaş, kira, serbest meslek faaliyetlerinden elde edilen gelirler ile diğer türlü kaynaklardan elde edilen gelirler üzerinden hesaplanır.
Gelir vergisi hesaplamalarında iki konu göz önünde bulundurulur:
- Ücretliler için vergi
- Ücret dışı gelirler için vergi
Gelirin Unsurları
Gelir unsurları, Gelir Vergisi Kanunu‘nda tanımlanan ve bir gelirin vergilendirilip vergilendirilmeyeceğini belirleyen kazanç ve irat türleridir. İrat terimi gelir veya gelir getiren mülk anlamına gelir.
Gelirin 7 unsuru aşağıdaki gibidir:
- Ticari kazançlar
- Zirai kazançlar
- Ücretler
- Serbest meslek kazançları
- Gayrimenkul sermaye iratları
- Menkul sermeye iratları
- Diğer kazanç ve iratlar
Mevcut kanunun aksine bir hüküm olmadıkça, bu unsurlardan elde edilen gelirler vergilendirilmek üzere dikkate alınır.
2024 Vergi Dilimleri
Hangi vergi dilimindeyim? Gelir vergisi hesaplama döneminde en çok merak edilen sorulardan biridir. Vergi dilimleri, her yıl değişim gösterir. Bu sebeple, ödemekle yükümlü olduğunuz takvim yılı için açıklanan vergi dilimlerini ve oranlarınızı kontrol etmenizde büyük yarar var. Vergi dilimleri genellikle ilgili takvim yılı Aralık ayı içinde Resmi Gazete’de yayımlanır.
2024 yılı için vergi dilimleri aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:
| 2024 Gelir Vergisi Dilimleri | 2024 Vergi Oranları |
| 110.000TL’ye kadar | %15 |
| 230.000TL’ye kadar,110.000TL’lik kısmı için 16.500TL, fazlası için | %20 |
| 580.000TL’ye kadar, 230.000TL’lik kısmı için 40.500TL, fazlası için | %27 |
| 3.000.000TL’ye kadar, 580.000TL’lik kısmı için 135.000TL, fazlası için | %35 |
| 3.000.000TL üzerinde, 3.000.000TL’ye kadar ki kısmı için 982.000TL, fazlası için | %40 |
Vergi Dilimleri Hesaplama
Ücretliler için gelir vergisi işverenleri tarafından hesaplanır ve aylık olarak ödenir. Ücretliler kesintiler sonrası net maaşlarını alırlar. Ücret dışı gelirlerin vergisinin hesaplanması ise ilgili takvim yılındaki vergiye tabi olan tüm gelirlerin kümülatif olarak hesaplanması ile belirlenir. Vergiye tabi olan toplam gelir belirlendikten sonra vergi dilimlerine göre Gelir Vergisi hesabı yapılır.
Mesela kira geliri, faiz geliri, serbest meslek gelirleri ve diğer çeşitli gelirlerinizin yıllık toplam 1.000.000TL olduğunu varsayalım. Gelir verginizin hesaplanması aşağıdaki gibi olacaktır:
- %15 vergi dilimi: 110.000TL’ye kadar olan kısım için 16.500TL bulunur.
- %20 vergi dilimi: 230.000TL’ye kadar olan kısım için (120.000×0.2) 24.000TL bulunur.
- %27 vergi dilimi: 580.000TL’ye kadar olan kısım için (350.000×0.27) 94.500TL bulunur.
- %35 vergi dilimi: 3.000.000TL’ye kadar olan kısım için (420.000×0.35) 147.000TL bulunur.
- İlgili yıla ait ödemeniz gereken Gelir Vergisi 16.500+24.000+94.500+147.000=282.000TL olarak hesaplanır.
Gelir Vergisi Beyannamesi
Türkiye’de bir takvim yılı içinde edindikleri kazanç ile vergi ödeme yükümlülüğü olan bireylerin vergiye tabi olan gelirlerini bildirmesini sağlayan beyanname türüdür. Vergi mükelleflerinin doldurduğu beyanname esas alınarak gelir vergileri hesaplanır. Gelir vergisi ödeyebilmeleri için beyanname vermiş olmaları gerekir.
Gelir vergisi beyannamesi şu özelliklere sahiptir:
- Gelir Vergisi Kanunu’nun ilgili maddelerine göre düzenlenir ve her yıl belirli bir dönem aralığında hazırlanır.
- Mükellefin tüm gelirlerini, varsa vergi indirimlerini, istisnaları, giderleri ve diğer ilgili bilgileri doğru ve tam olarak beyan etmesini sağlar.
- Mükelleflerin vergi yükümlülüklerini doğru bir şekilde yerine getirmelerini ve vergiye tabi gelirlerine göre vergi ödemelerini gerçekleştirmelerini amaçlar.
- Beyannamenin doğru ve zamanında sunulması, mükelleflerin sorun yaşamaması ve Gelir İdaresi Başkanlığı’nın vergi tahsilatını düzenli bir şekilde yapabilmesi açısından önem arz eder.
- Gelir vergisi beyannamesini Türkiye’de gelir elde eden herkes doldurmakla yükümlüdür.
Gelir Vergisi Beyannamesi Ne Zaman Verilir?
Yıllık gelir vergisi beyannamesi, takip eden yılın Mart ayının başlangıcından 25. Günü akşamına kadar teslim edilir. Gelir vergisinin birinci taksidi Mart ayı sonuna kadar, ikinci taksidi ise Temmuz ayı sonuna kadar ödenir.
Vergi Beyannamesi Nasıl Verilir?
Vergi beyannamenizi nasıl vereceğinizi bilmiyor musunuz? Türkiye’nin gelişmiş teknolojik altyapısı sayesinde dakikalar içinde beyannamenizi hazırlayabilirsiniz. Vergi beyannameleri Gelir İdaresi Başkanlığı’na verilir. Beyanname vermenizi kolaylaştıracak yöntemlere birlikte bakalım:
- Dijital Vergi Dairesi: GİB İnternet Vergi Dairesi üzerinden e-Devlet şifreniz ya da kullanıcı adınız ile giriş yapabilir, beyannamenizi doldurabilirsiniz.
- Hazır Beyan Sistemi: Ücret, kira, menkul gelirler ile diğer kazançlarınıza ait vergi beyannamenizin önceden hazırlanarak onayınıza sunulduğu sistemdir. Ticari, zirai ve serbest meslek kazançları için Hazır Beyan Sistemi üzerinden beyan yapılamamaktadır.
- E-Beyanname: GİB İnternet Vergi Dairesi üzerinden e–Beyanname ekranına giriş yaparak beyannamenizi doldurabilirsiniz. Beyanname doldurma kılavuzunu görüntülediğiniz ekranda kolaylıkla bulabilirsiniz.
- E-Devlet: E-Devlet’e giriş yaptıktan sonra Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) ekranından Hazır Beyan Sistemine giriş yapabilir, gelir vergisi ile ilgili süreçleri buradan takip edebilirsiniz.
Gelir Vergisi Nasıl Ödenir?
Vergi mükelleflerinin, gelir vergilerini ödeyebilmeleri için çeşitli yöntemler bulunur. İkamet ettiğiniz il veya ilçedeki vergi dairesi, interaktif vergi dairesi ve anlaşmalı bankalar aracılığıyla ödeme yapabilirsiniz.
Ücret Dışı Gelir Vergisi
Ücret dışı gelir vergisi, bir kişinin ücret geliri dışındaki kazançları için ödediği vergi türüdür. Ücret dışı gelirler genellikle şu kaynaklardan elde edilir:
- Faiz gelirleri
- Kira gelirleri
- Sermaye kazançları (hisse senedi, tahvil vb.)
- Gayrimenkul gelirleri
- Serbest meslek kazançları
Yani bir kişinin ücret dışında elde ettiği tüm kazançlar ücret dışı gelir vergisine tabidir. Bu gelirler üzerinden Gelir Vergisi Kanunu’nda belirtilen oranlarda vergi ödenir.
Örneğin, bir kişinin yıllık ücret geliri 360.000 TL ise bu tutar üzerinden ücret gelir vergisi ödenir. Ayrıca bu kişinin yıllık 120.000 TL kira geliri varsa, bu 50.000 TL’lik kira geliri de ücret dışı gelir vergisine tabi olur.
Sıkça Sorulan Sorular
Asgari Ücretten Vergi Dilimi Kesilir Mi?
Gelir Vergisi Kanunu’nda 2021 yılı Aralık ayında yapılan değişiklik ile asgari ücretli çalışanlar gelir vergisinden muaf tutulmuştur. Brüt maaşları üzerinden sigorta katkı payı ve damga vergisi düşüldükten sonra kalan miktar vergiden muaftır. Daha yüksek maaş alanlar için ise asgari ücrete kadar ki kısım vergiden muaf tutulmuştur.
İş Değişikliğinde Vergi Dilimi Sıfırlanır Mı?
Ücretli çalışanların aynı takvim yılı içerisinde farklı bir işverenin işine başlaması durumunda vergi dilimleri sıfırlanır. Çünkü eski ve yeni işverenin ilişkilendirilmesi mümkün değildir. Bu sebeple, her iş kendi içerisinde uygun vergi dilimine göre hesaplanır. Aynı işverenin farklı işine geçilmesi durumunda vergi dilimi sıfırlanmaz.
Hangi Vergi Diliminde Olduğumuzu Nasıl Anlarız?
İlk olarak, bir yıl içinde elde ettiğiniz tüm gelirleri (maaş, ücret, kira, faiz, temettü vb.) toplayarak yıllık toplam gelirinizi hesaplayın. Yıllık gelirinizin vergi dilimleri tablosunda hangi aralığa geldiğini tespit edin.
Gelir Vergisi Dilimleri Net Mi Brüt Mü?
Gelir vergisi dilimleri, çalışanların brüt maaşları üzerinden belirlenir. Vergi dilimi hesaplaması yapılırken brüt maaştan SGK işçi payı, işsizlik sigortası gibi kesintiler düşürülür ve vergi matrahı bulunur. Yani, gelir vergisi dilimleri brüt maaş üzerinden belirlenir, ancak ödenecek vergi miktarı net maaştan hesaplanır.
Gelir Vergisi Kesintisi Neye Göre Yapılır?
Gelir vergisi, bireylerin yıllık kazançları üzerinden hesaplanır. Maaş, serbest meslek kazançları, ticari kazançlar, gayrimenkul kira gelirleri gibi çeşitli kaynaklardan elde edilebilir. Kişinin yıllık toplam kazancının girdiği vergi dilimine göre hesaplanır.
